Jeśli chcesz zobaczyć Karla Bergera, musisz najpierw przejść obok tradycyjnych strojów - jakże to pasuje. Dyrektor Tyrolskiego Muzeum Sztuki Ludowej siedzi na drugim piętrze, schowany na końcu wystawy poświęconej tradycyjnym tyrolskim strojom: 48 ręcznie rzeźbionych figurek nosi tutaj dostojne świąteczne stroje, misternie sznurowane i dumnie ustawione. Muzeum Sztuki Ludowej ma długą historię wiedzy specjalistycznej, jeśli chodzi o tradycyjne stroje: już pod koniec XIX wieku istniały koncepcje mające na celu pomoc w opracowaniu jednolitych tradycyjnych strojów dla regionów. Od 1945 roku muzeum wspierało kluby i zespoły, które chciały występować we własnych tradycyjnych strojach.
Czy Karl Berger również lubi nosić tradycyjne stroje? "Już nie. Kiedyś nosiłem tradycyjny strój, ale teraz dżinsy są moim "tradycyjnym strojem"." Czyli codziennym strojem? "Tracht właściwie pochodzi od noszenia, więc dżinsy też byłyby tradycyjnym strojem. Ale potocznie, to nie jest to, co kojarzy się z tym słowem".
Minęło około 200 lat, odkąd powstało słowo "Tracht" (tradycyjny strój ) i jego znaczenie. Wcześniej tradycyjny strój był po prostu ubraniem - i był przede wszystkim bardzo zorientowany na klasę. "Odzież była sposobem na odróżnienie ludzi od siebie. Arystokracja ubierała się zupełnie inaczej niż ludność wiejska". Kody ubioru były surowe - istnieją tego przykłady w Tyrolu z XVI wieku: Na przykład regulowano, kto może nosić pióro lub dla kogo kolor czerwony jest dozwolony. "Noszenie czerwieni lub piór na kapeluszu było czymś bardzo elitarnym, dla rolnika było to po prostu zabronione - innymi słowy: był to znak pewnej klasy" - mówi Karl Berger.
Oczywiście, wyjaśnia Berger, ludzie próbowali ich naśladować. "Szlachta nosiła już garnitury z guzikami, więc skomplikowane sznurowanie zastąpiono guzikami, zmieniono materiały, czerń stała się nowoczesna. Kostium stał się staroświecki".
Pod koniec XIX wieku, kiedy prawie nikt na wsi nie nosił tradycyjnego stroju, pogląd ten ponownie się zmienił: okres romantyzmu również przywrócił życie na wsi i naturę na pierwszy plan. Zainteresowanie tradycyjnym strojem wzrosło. Dla elitarnej ludności tradycyjny strój był sposobem na przezwyciężenie różnic klasowych.
"To było złe dla arystokracji i burżuazji, kiedy zdali sobie sprawę, że tradycyjny strój nie jest już noszony na wsi. Próbowali ponownie promować tradycyjny strój za pomocą ukierunkowanych kampanii". To głównie w ośrodkach miejskich - Merano, Kufstein, Innsbruck - powstały pierwsze stowarzyszenia na rzecz zachowania tradycyjnych strojów. Berger wyjaśnia: "Sędzia lub nauczyciel byli ich członkami. To było coś elitarnego, nie było zaangażowanych rolników. Minęło trochę czasu, zanim pomysł ten został przekazany docelowym odbiorcom, a ludność wiejska ponownie zapragnęła nosić tradycyjne stroje - w czasach, gdy mówili: Czego oni chcą od staromodnych ubrań?".
Chciałabym wiedzieć, skąd bierze się tak duża różnorodność tradycyjnych strojów tyrolskich: Czy jest to wynikiem przepisów dotyczących ubioru, czy też kolorowe morze tradycyjnych strojów rozwinęło się dopiero wtedy, gdy tradycyjny strój stał się ponownie modny dzięki klasie średniej?
"Oba: ordynacje były w kontakcie z odpowiedzialnymi, a Tyrol został zjednoczony dopiero bardzo późno. Tyrolski Oberland bardzo wcześnie stał się sercem kraju, podczas gdy Unterland przez długi czas należał do Salzburga. Spowodowało to pewien brak jednolitości i różnorodności. Kolejnym czynnikiem - i tutaj jesteśmy w roku 1909, poświęconym pamięci Andreasa Hofera - była próba rozróżnienia niektórych dolin". Więc ważne było stworzenie jednolitości? "Dokładnie. W XVII wieku jeszcze ważniejsze było to, że mogłam pokazać swój stan cywilny za pomocą tradycyjnego stroju, na przykład białego fartucha dla niezamężnych kobiet. Dopiero w XIX wieku status społeczny stał się mniej ważny, a na pierwszy plan wysunął się aspekt regionalny. Można to było pokazać za pomocą tradycyjnego stroju".
Skoro mowa o regionach: jako mieszkaniec Oberlandu zawsze miałem wrażenie, że tradycyjne stroje z Unterlandu są o wiele bardziej wyszukane niż proste suknie z Oberlandu. Czy to prawda?
Berger śmieje się: "Tak, to prawda. Istnieje duża różnica między historycznymi strojami w Oberlandzie a historycznymi strojami w Unterlandzie. Ma to po prostu związek z dostępnością środków finansowych. Innymi słowy, żona rolnika na nizinach była po prostu bardziej wystawnie ubrana, na przykład w kapelusz stotzen, ponieważ była po prostu żoną właściciela farmy. A bycie właścicielem farmy na nizinach oznaczało duży dom i duże pola. W Oberlandzie oznaczało to posiadanie 1/3 domu i ¼ łąki - miało to wiele wspólnego z prawami dziedziczenia i podziałem majątku".
Berger, który sam mieszka we Flirsch am Arlberg, wie jednak, że tradycyjne stroje zawsze ewoluowały, były redukowane i zmieniane: "Jako przykład wezmę Flirscherów: ich pierwszym tradycyjnym strojem dla zespołu był strój biedermeierowski i oczywiście zawsze mówiono im na różnych spotkaniach, że nie jest to strój tyrolski. W rezultacie kazali uszyć inny kostium, który był bardzo podobny do innych w dolinie. To musi być strój tyrolski. Tradycyjny strój jest jednolity i indywidualny, to nie musi być sprzeczność".
Oczywiście Andreas Hofer również miał swój udział - a raczej swoje lederhosen - w Tyrolu. W 1909 roku, aby upamiętnić setną rocznicę historycznego zwycięstwa na górze Isel, założono liczne zespoły muzyczne i kompanie strzeleckie, które stopniowo się przebierały. To właśnie dlatego historyczny strój męski jest tak silnie kojarzony ze strzelcami i zespołami w Tyrolu.
Rok 1909 również odegrał ważną rolę, ponieważ był to rok, w którym tradycyjny strój nabrał nowego znaczenia: "Wcześniej tradycyjny strój był ubraniem. Wraz z rokiem 1909 w Tyrolu - i podobnie w innych regionach - noszenie tradycyjnego stroju stało się pewnym wyrazem, pewną postawą. W Tyrolu tradycyjny strój stał się oczywiście wyrazem patriotyzmu i bliskości z naturą w 1909 roku. Jeśli spojrzeć na fotografie, w tle nie widać żadnych budynków przemysłowych, ale motywy alpejskie, kościół i tym podobne. I ta mieszanka znaczeń późnego romantyzmu jest tutaj bardzo wyraźnie wyrażona: noszenie tradycyjnego stroju to nie tylko noszenie ubrań, to postawa; powiedziałbym nawet, że postawa polityczna. Kto dziś nosi tradycyjne stroje? To interesujące, gdy pomyślimy o politykach i o tym, jak świadomie noszą tradycyjne stroje. Tradycyjny strój jest również środkiem komunikacji: myślę, że w Tyrolu jest on znacznie, znacznie silniejszy niż gdziekolwiek indziej".
